93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) Anadolu Cephesi’nde Osmanlı’nın savunma mücadelesi, Gazi Ahmet Muhtar Paşa’nın zaferleri, Aziziye Tabyaları ve savaşın sonuçları. Detaylı inceleme burada!
93 Harbi, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1877-1878 yıllarında gerçekleşen büyük bir savaştır. Anadolu Cephesi, bu savaşın önemli sahnelerinden biri olmuş ve özellikle Erzurum, Kars ve Doğu Anadolu bölgesi yoğun çarpışmalara sahne olmuştur. Savaşın nedenleri, gelişimi ve sonuçları Osmanlı Devleti açısından büyük kayıplara yol açarken, Rusya’nın Balkanlar ve Doğu Anadolu üzerindeki etkisini artırmıştır.
Bu metinde, 93 Harbi’nin nedenlerini, savaşın Anadolu Cephesi’ndeki gelişimini ve savaşın sonuçlarını kapsamlı bir şekilde ele alacağız.
93 Harbi’nin Nedenleri
93 Harbi, Osmanlı ve Rusya arasında uzun süredir devam eden gerilimlerin bir sonucu olarak patlak vermiştir. Savaşın temel nedenleri şunlardır:
93 Harbi (1877-78 Osmanlı Rus savaşı)
1. Panslavizm Hareketi ve Rusya’nın Balkan Politikası
- yüzyılın ortalarından itibaren Rusya, Balkanlar’daki Slav halklarını Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtarak bir Slav birliği (Panslavizm) kurmayı amaçlamıştır. Sırbistan, Karadağ ve Bulgarlar bu süreçte Osmanlı’ya karşı ayaklanmış ve Rusya bu isyanları desteklemiştir.
2. Osmanlı’nın Zayıflayan Merkezi Otoritesi
Osmanlı Devleti, Tanzimat ve Islahat Fermanları ile modernleşmeye çalışsa da, ekonomik ve siyasi olarak büyük sıkıntılar içindeydi. Balkanlar’daki isyanlara karşı etkin bir çözüm üretememesi, Avrupalı devletlerin Osmanlı iç işlerine müdahale etmesine yol açmıştır.
3. Osmanlı-Rus Çekişmesi ve Berlin Memorandumu
Rusya’nın, Osmanlı topraklarını paylaşmak isteyen Batılı devletlerle ortak bir politika yürütmesi, Osmanlı Devleti’ni zor durumda bırakmıştır. 1876’da İstanbul Konferansı’nda Osmanlı Devleti’nin reformlar yapması istendi, ancak Osmanlı bu talepleri reddedince, Rusya savaş ilan etti.
4. Osmanlı Ekonomisinin Kötü Durumu
Savaşın başlamasından önce Osmanlı Devleti ekonomik olarak iflas etmişti. Borçlarını ödeyemez hale gelen Osmanlı, askeri hazırlıklarını da yeterince tamamlayamamıştı.
Anadolu Cephesi’nde Savaşın Gelişimi
Anadolu Cephesi, 93 Harbi’nin en çetin muharebelerinin yaşandığı yerlerden biridir. Bu cephede Osmanlı ordusunun başında Gazi Ahmet Muhtar Paşa bulunuyordu. Karşısında ise Ermeni kökenli General Boris Melikof komutasındaki 125.000 kişilik güçlü Rus ordusu vardı.
1. Savaşın Başlangıcı ve İlk Çarpışmalar
Rus ordusu 30 Nisan 1877’de Doğubayazıt’ı, 17 Mayıs’ta Ardahan’ı ele geçirdi. Ancak Ahmet Muhtar Paşa, Haziran ayında düzenlediği başarılı bir taarruzla Saryan Çayı ile Tahir Köy arasında Halyaz’da Rusları yenilgiye uğrattı (21 Haziran).
2. Zivin Muharebesi (25 Haziran 1877)
Ruslar, Kars ile Erzurum arasındaki Zivin bölgesinde büyük bir saldırı düzenlediler. Ancak Osmanlı kuvvetleri burada başarılı bir savunma yaparak Rus ordusunu geri püskürttü. Bu savaş Osmanlı açısından önemli bir zafer oldu.
3. Kızıltepe Zaferi ve Gazi Unvanı (25 Ağustos 1877)
Osmanlı ordusu, Kars-Erzurum bağlantısını kesmek isteyen Rus kuvvetlerine karşı büyük bir direniş gösterdi. Ahmet Muhtar Paşa, Kızıltepe’de Rusları bozguna uğratarak “Gazi” unvanını kazandı.
4. Osmanlı’nın Son Zaferi: Yahniler Muharebesi (2 Ekim 1877)
Ahmet Muhtar Paşa’nın ordusu, Yahniler’de Rus ordusunu bir kez daha mağlup etti. Ancak Osmanlı ordusu yıpranmış ve asker sayısı azalmıştı. Bu tarihten sonra savaşın dengesi Osmanlı aleyhine değişti.
5. Aladağ ve Osmanlı’nın Geri Çekilişi (14 Ekim 1877)
Ruslar, Osmanlı ordusunun sağ kanadına saldırarak Aladağ’da büyük bir kuşatma gerçekleştirdi. Ömer Paşa ve birlikleri teslim olmak zorunda kaldı. Ahmet Muhtar Paşa ise Kars’a çekildi, ardından Erzurum’a doğru geri çekilmek zorunda kaldı.
Aziziye Tabyaları Savunması ve Erzurum’un Kaybı
1. Erzurum’un Savunulması (4 Kasım 1877)
Rus ordusu Erzurum’a ilerledi. Osmanlı kuvvetleri Aziziye Tabyaları’nda kahramanca bir direniş sergiledi. Ancak, Osmanlı ordusunun gücü tükenmişti.
2. Aziziye Destanı ve Türk Halkının Direnişi
Halktan birçok insan, ellerine aldıkları silahlarla Osmanlı askerine destek verdi. Nene Hatun gibi kahramanlar, Osmanlı’nın onurlu direnişine öncülük etti.
3. Kars’ın Düşüşü (19 Kasım 1877) ve Erzurum’un Kuşatılması (5 Ocak 1878)
Rus ordusu, Osmanlı direnişini kırarak Kars’ı ele geçirdi. Erzurum kuşatıldı ancak kış şartları nedeniyle savaş durdu.
Savaşın Sonuçları ve Ayastefanos Antlaşması
1. Osmanlı’nın Büyük Toprak Kayıpları
Savaşın sonunda Osmanlı, Ardahan, Kars, Batum ve Doğubayazıt gibi önemli toprakları kaybetti. Balkanlarda da büyük kayıplar yaşandı.
2. Ayastefanos Antlaşması (3 Mart 1878)
Rusya ve Osmanlı arasında imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile Karadağ, Sırbistan ve Romanya bağımsız oldu. Bulgaristan, Osmanlı’ya bağlı özerk bir prenslik haline geldi.
3. Osmanlı’dan Büyük Göç Dalgası
Rumeli ve Kafkasya’dan Osmanlı topraklarına doğru büyük göç dalgaları yaşandı. Göçmenlerin yerleştirilmesi büyük bir sorun yarattı.
4. Berlin Kongresi ve Antlaşması (13 Temmuz 1878)
Ayastefanos Antlaşması Batılı devletler tarafından kabul edilmedi ve Berlin Kongresi ile Osmanlı’nın kayıpları bir nebze azaltıldı. Ancak Rusya’nın Balkanlar’daki etkinliği artmış oldu.
Sonuç ve Değerlendirme
93 Harbi, Osmanlı Devleti için büyük bir felaket olmuş, Balkanlar’daki Osmanlı varlığını ciddi şekilde zayıflatmıştır. Anadolu Cephesi’nde Osmanlı ordusu kahramanca savaşmış olsa da, Rus üstünlüğüne karşı koyamamış ve büyük toprak kayıpları yaşamıştır.
Bu savaş, Osmanlı Devleti’nin çöküş sürecini hızlandırmış ve 20. yüzyılda Osmanlı’nın dağılmasına zemin hazırlayan en önemli gelişmelerden biri olmuştur.
