18. yüzyılda Osmanlı Devleti gerileme dönemi hakkında bilgi. Gerileme döneminde Osmanlı’nın izlediği siyaset, Osmanlı Devleti ile Rus, Venedik ve İran ilişkileri.
Osmanlı Devleti 17. yüzyılın sonları ve 18. yüzyılın başlarında Karlofça (1699) ve İstanbul Antlaşması (1700) ile büyük toprak kayıpları yaşamış, bu kayıpları geri almak için 18. yüzyılda çeşitli sınavlarla karşı karşıya kalmıştır. Gerileme dönemi, Osmanlı Devleti’nin yönetim, askerî ve ekonomik açıdan büyük zorluklarla mücadele ettiği bir süreci ifade eder.
Osmanlı Devleti’nin 18. Yüzyıldaki Genel Siyaseti
Osmanlı Devleti, kaybettiği toprakları geri almak amacıyla Avusturya, Rusya, Venedik ve İran ile savaşlara girmiş, fakat uzun vadede büyük toprak kayıpları yaşamıştır. 18. yüzyıl boyunca:
- Avrupa’nın askeri ve teknolojik üstünlüğü kabul edilmiş, Osmanlı Devleti Avrupalı ülkelerden teknik destek alarak modernleşme ve reform hareketleri başlatmaya çalışmıştır.
- İçte ise reformlar yeniçeri isyanları ve devlet içi çekişmelerle sekteye uğramıştır.
- Devlet, diplomasi alanında daha aktif bir siyaset izleyerek Avrupa güç dengesinde çıkarlarını korumaya çalışmıştır.
Osmanlı’nın 18. Yüzyıldaki Ekonomik Durumu
- Savaşların maliyeti devlet bütçesine büyük zarar vermiştir.
- Vergi sistemi bozulmuş, halk ağır vergiler altında ezilmiş ve tarımsal üretimde düşüş yaşanmıştır.
- Avrupa ile ticaret dengesiz bir hale gelmiş, Osmanlı ekonomisi giderek dışa bağımlı hale gelmiştir.
- Kapitülasyonlar genişletilmiş, bu da Avrupalı tüccarların Osmanlı piyasasında etkin olmasına neden olmuştur.
Osmanlı-Rus İlişkileri
- yüzyılda Osmanlı ve Rusya arasındaki çekişmeler artarak devam etmiştir. Rusya’nın genişleme siyaseti, Osmanlı Devleti ile çok sayıda savaşa neden olmuştur.
Prut Savaşı (1711)
Osmanlı Devleti, Rusya ile 1711 yılında Prut Savaşı’na girdi.
Nedenleri:
- Rusya’nın Lehistan içişlerine karışması.
- Osmanlı Devleti’ne sığınan İsveç Kralı XII. Şarl’ın Rusya tarafından takip edilmesi.
Sonuçları:
- Osmanlı Ordusu, Rus çarı I. Petro’yu kuşatmış fakat barış yapılmıştır.
- Azak Kalesi Osmanlı’ya geri verilmiştir.
- Ruslar, Osmanlı topraklarında elçi bulunduramayacaktır.
1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı ve Küçük Kaynarca Antlaşması
Rusya bu savaşta Osmanlı Devleti’ni büyük bir yenilgiye uğratmış, Osmanlı topraklarında ilk kez büyük çapta bir dağılma yaşanmıştır.
Sonuçları:
- Osmanlı Devleti, Kırım’ın bağımsızlığını kabul etmiş, fakat dinen Osmanlı halifesine bağlı kalmıştır.
- Rusya, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışma hakkı kazanmış, bu durum ilerleyen yıllarda Osmanlı’yı zora sokmuştur.
- Osmanlı Devleti, Rusya’ya ilk kez savaş tazminatı ödemiştir.
Osmanlı-Venedik İlişkileri
Osmanlı Devleti, 1715 yılında Venedik ile savaşa girerek Mora Yarası’nı kapatmak istemiştir. Mora fethedilmiştir ancak Avusturya Osmanlı’ya karşı savaşa girmiş ve Pasarofça Antlaşması (1718) imzalanmıştır.
Osmanlı-İran İlişkileri
Osmanlı Devleti, İran ile sık sık savaşmıştır. 18. yüzyılda Osmanlı ile Safevî Devleti arasındaki çatışmalar sonuç olarak Kasr-ı Şirîn Antlaşması’na (1746) dayalı olarak barış ile sona ermektedir.
Osmanlı-Fransa İlişkileri
Fransa ile Osmanlı Devleti arasındaki iyi ilişkiler Napolyon’un Mısır’ı işgal etmesiyle bozulmuştur. 1798’de başlayan bu işgal, Osmanlı Devleti’ni İngiltere ve Rusya ile ittifak yapmaya itmiştir. Mısır, 1801 El-Ariş Antlaşması ile Osmanlı’ya geri verilmiştir.
Osmanlı’da 18. Yüzyılda Yapılan Reformlar
- Askerî Reformlar: Osmanlı Devleti, Avrupa tarzı modern ordular kurmaya çalışmış, bu doğrultuda ilk teknik okullar açılmıştır.
- Eğitim ve Bilim: Matbaanın Osmanlı’ya getirilmesi (1727) ile kitap basımı yaygınlaşmış, eğitimde Batılı tekniklere yönelme başlamıştır.
- Sanat ve Kültürel Gelişmeler: Lale Devri (1718-1730) süresince sanat ve mimari alanında büyük ilerlemeler sağlanmış, İstanbul’da önemli yapılar inşa edilmiştir.
Bu dönem Osmanlı Devleti’nin gerileme dönemi olarak adlandırılmasına neden olan savaşlar, diplomatik kayıplar, ekonomik çöküş ve yenilik çabaları ile geçmiştir. Osmanlı Devleti, 18. yüzyılda Avrupa’nın gerisinde kaldığını kabullenmek zorunda kalmış ve reform hareketlerini başlatmak için adımlar atmıştır.
