Abbas Hilmi Paşa kimdir, Mısır’da nasıl bir yönetim sergilemiştir? Osmanlı’nın son Mısır Hıdivi olarak İngiliz işgaline nasıl karşı çıktı? 1892’de hıdiv olarak atanmasından Birinci Dünya Savaşı’na kadar olan mücadeleleri ve Avrupa’daki yaşamı hakkında bilinmeyenler nelerdir? Abbas Hilmi Paşa’nın etkisi Mısır ve Osmanlı tarihinde nasıl izler bıraktı?
Abbas Hilmi Paşa (Kaynak:wikipedia.org)
1. Giriş: Abbas Hilmi Paşa’nın Yaşamı ve Mısır Hıdivliği
Abbas Hilmi Paşa, Osmanlı İmparatorluğu’nun Mısır üzerindeki son temsilcisi ve Mısır Hıdivi olarak Osmanlı yönetiminin son döneminde oldukça önemli bir figürdür. 1874 yılında İskenderiye’de dünyaya gelen Paşa, Osmanlı Devleti tarafından atanarak Mısır’da yönetimi üstlenmiştir. Babası Tevfik Paşa’nın 1892 yılında ölümüyle henüz 18 yaşında Mısır Hıdivi olmuştur. Bu unvan, ona Mısır’da belirli bir özerklik sağlasa da, özellikle İngiliz işgaline karşı direnişiyle ve ulusal bağımsızlık hareketlerini destekleyen politikalarıyla tanınır. Ancak İngiltere’nin Mısır üzerindeki yoğun baskısı, onun yönetiminde çeşitli sorunlara yol açmış ve Abbas Hilmi Paşa’nın iktidarını koruma mücadelesine neden olmuştur.
2. Erken Yaşam ve Eğitimi: Osmanlı’nın Son Hıdivinin Yetişme Süreci
Abbas Hilmi Paşa, Osmanlı aristokrasisinin bir üyesi olarak eğitimine büyük bir özenle yetiştirilmiştir. Avusturya’da yer alan ve dönemin saygın okullarından olan Theresianum Okulu’nda öğrenim görmüştür. Bu okulda aldığı eğitim, sadece akademik bilgilerle sınırlı kalmamış, aynı zamanda diplomasi, yönetim, politika gibi alanlarda da kendisini geliştirmesini sağlamıştır. Mısır’a geri döndüğünde, babası Tevfik Paşa’nın ölümüyle birlikte Osmanlı Devleti tarafından Mısır Hıdivi olarak atanmış ve Mısır üzerindeki yetkileri devralmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun Mısır üzerindeki hakimiyeti uzun yıllar boyunca farklı düzeylerde varlık göstermiş olsa da, Abbas Hilmi Paşa’nın göreve atanması, dönemin koşulları gereği, İngiltere’nin müdahaleleri nedeniyle oldukça zorlu bir görev haline gelmiştir.
3. Hıdivliğe Atanışı ve İngilizlerle Olan Mücadeleleri
Abbas Hilmi Paşa’nın Hıdiv olarak atanması, Osmanlı İmparatorluğu’nun izniyle gerçekleşmiş ve 27 Mart 1892 tarihinde resmiyet kazanmıştır. Hıdiv olarak göreve geldiğinde İngilizlerin Mısır üzerindeki nüfuzu oldukça güçlüydü. İngiltere’nin Mısır’a olan ilgisi, Süveyş Kanalı’nın stratejik öneminden kaynaklanıyordu; zira bu kanal, İngilizlerin Hindistan’a olan deniz ticaret yolu açısından kritik bir geçitti. Abbas Hilmi Paşa, İngilizlerin bu aşırı nüfuzuna karşılık ulusal bir politika izlemeyi ve Mısır halkını bu işgalci güçlere karşı bilinçlendirmeyi amaçladı. Ancak, İngiltere’nin Mısır’daki asker sayısını artırması ve ülkenin içişlerine giderek daha fazla karışması, Abbas Hilmi Paşa’nın işini zorlaştırıyordu.
Bu dönem boyunca, Abbas Hilmi Paşa, İngilizlere karşı birçok önlem almaya çalışmış, fakat her hamlesi İngiltere tarafından engellenmeye çalışılmıştır. Hatta, İngilizler Mısır’daki bağımsızlık yanlısı hareketleri bastırmak ve Abbas Hilmi Paşa’nın yönetim gücünü sınırlamak için çok sayıda girişimde bulunmuşlardır.
4. Osmanlı İmparatorluğu ile İlişkileri ve Babıâli Görüşmeleri
Abbas Hilmi Paşa, İngilizlerin yoğun baskısı altında kendi otoritesini korumak için Osmanlı Devleti’nden destek almak amacıyla İstanbul’a gelmiştir. 1893 yılında Babıâli’yi ziyaret eden Abbas Hilmi Paşa, Osmanlı yönetimi ile yaptığı görüşmelerde İngiliz işgaline karşı destek aramış ancak bu çabaları pek olumlu sonuçlanmamıştır. Osmanlı Devleti’nin kendi içinde siyasi ve ekonomik zorluklarla mücadele ettiği bu dönemde, Babıâli, Mısır üzerindeki İngiliz baskısına karşı somut bir destek sağlayamamıştır. Bu durum Abbas Hilmi Paşa’nın yalnızlaşmasına neden olmuş ve onun İngiltere’ye karşı direnişini zayıflatmıştır.
5. Ulusal Politikalar ve İngiltere’nin Tepkileri
Abbas Hilmi Paşa’nın izlediği politikaların temelinde, Mısır halkının bağımsızlık bilincini güçlendirmek ve İngiliz işgaline karşı bir direniş ruhu oluşturmaya çalışmak yer alıyordu. Bu çerçevede, özellikle eğitim ve basın alanında önemli çalışmalar yapmış ve halkın bilinçlenmesine katkıda bulunmuştur. Ancak, İngilizler bu politikaların başarıya ulaşmasını engellemek amacıyla yoğun bir baskı uygulamıştır. Örneğin, Abbas Hilmi Paşa’nın Mısır’daki bazı önemli pozisyonlara kendi adamlarını atamak istemesi, İngilizler tarafından hoş karşılanmamış ve bu atamalar sıklıkla İngiltere tarafından engellenmiştir. Bu olaylar, Mısır’daki Osmanlı yönetiminin işlevselliğini oldukça zorlaştırmıştır.
6. Birinci Dünya Savaşı ve Abbas Hilmi Paşa’nın Hıdivlikten Alınması
1914 yılında başlayan Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu’nun Almanya’nın yanında savaşa katılmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır. Abbas Hilmi Paşa, savaş başladığında İstanbul’da bulunuyordu. İngiltere, bu durumu fırsat bilerek Mısır üzerindeki tüm Osmanlı haklarını kaldırdığını ilan etti ve Abbas Hilmi Paşa’yı Hıdivlikten aldı. Bu gelişmenin ardından, Abbas Hilmi Paşa’nın yerine amcası Hüseyin Kamil, “Sultan” unvanı ile Mısır tahtına oturtuldu. Bu unvan değişikliği, İngilizlerin Mısır üzerindeki tam hakimiyetlerini pekiştirmek için attıkları bir adımdı. Ancak, Osmanlı Devleti 1923 yılında Lozan Antlaşması’nı imzalayana kadar Abbas Hilmi Paşa’yı Mısır Hıdivi olarak tanımayı sürdürdü. Bu durum, Mısır üzerindeki Osmanlı haklarının resmen son bulmasına kadar Abbas Hilmi Paşa’nın sembolik de olsa Hıdiv olarak görülmesini sağlamıştır.
7. Hıdivlik Sonrası Yaşamı: Avrupa Günleri ve Ölümü
Hıdivlikten alındıktan sonra Abbas Hilmi Paşa, yaşamının büyük bir kısmını Avrupa’da geçirmiştir. İsviçre’nin Cenevre kentinde yerleşen Paşa, 1944 yılına kadar burada yaşamış ve son günlerini burada geçirmiştir. Avrupa’ya olan ilgisi ve gezileri, hıdivlik döneminde de kendisini geliştiren bir unsur olmuştur. 1944 yılında vefat eden Abbas Hilmi Paşa, tarihte Osmanlı İmparatorluğu’nun Mısır üzerindeki son temsilcisi olarak hatırlanır.
8. Abbas Hilmi Paşa’nın Tarihteki Yeri ve Mirası
Abbas Hilmi Paşa’nın siyasi hayatı ve mücadeleleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde yaşanan çalkantılı sürecin bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Mısır’ın bağımsızlık mücadelesine olan katkıları, onun adını Mısır tarihinde önemli bir yere koymuştur. İngiltere’ye karşı izlediği politikalar, Mısır’da ulusal bilincin oluşmasında etkili olmuş ve onun İngiliz işgaline karşı olan mücadelesi birçok kesim tarafından takdir edilmiştir. Abbas Hilmi Paşa, yalnızca bir hıdiv olarak değil, aynı zamanda bağımsızlık yanlısı bir lider olarak da Mısır halkı için önemli bir sembol olmuştur.
