Andrew Wiles, 350 yıl boyunca çözülemeyen Fermat’nın Son Teoremi’ni kanıtlayarak matematik dünyasında çığır açtı. Bu yazıda, Wiles’ın erken yaşamı, akademik kariyeri ve matematik dünyasına olan katkıları detaylı olarak inceleniyor.
Andrew Wiles, matematik dünyasında bir dönüm noktası olarak kabul edilen bir figürdür. Özellikle Fermat’nın Son Teoremi’ni kanıtlamasıyla tanınan Wiles, matematik dünyasında derin bir iz bırakmıştır. Fermat’nın Son Teoremi, 17. yüzyılın önde gelen Fransız matematikçisi Pierre de Fermat tarafından ortaya atılmış ve yaklaşık 350 yıl boyunca çözülmemiş bir problem olarak kalmıştır. Wiles’ın bu zor problemi çözmesi, matematik tarihinde büyük bir dönüm noktası oluşturmuş ve kendisine birçok ödül ve takdir kazandırmıştır. Bu makalede, Wiles’ın erken yaşamı, akademik kariyeri, Fermat’nın Son Teoremi’ni çözme süreci, aldığı ödüller ve matematik dünyasına katkıları detaylı bir şekilde incelenecektir.
Kaynak: wikipedia.org
Erken Yaşam ve Eğitim
Andrew Wiles, 11 Nisan 1953 tarihinde İngiltere’nin Cambridge şehrinde doğdu. Wiles, çocukluk döneminden itibaren matematiğe olan ilgisi ile dikkat çekti. Bu ilgiyi körükleyen en önemli olay ise, 10 yaşındayken Fermat’nın Son Teoremi ile tanışması oldu. Wiles, bu teoremi gördüğünde derinden etkilendi ve o günden sonra bu teoremi çözmeyi hayatının bir amacı haline getirdi. “Küçük bir çocuk olarak bu sorunun çözümünü bulabileceğim fikri bana son derece büyüleyici gelmişti”, diyen Wiles, bu ilgisini akademik hayatına da taşıdı.
Wiles, 1963 yılında yani 10 yaşındayken, Fermat’nın Son Teoremi ile karşılaşmasından itibaren bu problem üzerinde düşünmeye başladı. Fermat’nın teoremiyle olan bu ilk karşılaşma, onun hayatında kalıcı bir iz bıraktı. Daha o yaşlarda, teoremi çözmek gibi büyük bir hayalin peşinden gitmeye kararlıydı. O zamandan itibaren matematiksel konulara olan ilgisini daha da yoğunlaştırdı ve bu ilgisini akademik bir kariyere dönüştürmek için adımlar attı.
1971 yılında Wiles, İngiltere’nin en prestijli okullarından biri olan Oxford Üniversitesi’ne bağlı Merton College’a kabul edildi. Burada geçirdiği yıllar, onun matematiksel bilgi birikimini derinleştirdi. 1974 yılında mezun olduktan sonra, eğitimine Cambridge Üniversitesi’nin Clare College’ında devam etti ve burada doktora çalışmalarına başladı. Wiles’ın doktora tezi doğrudan Fermat’nın Son Teoremi ile ilgili olmasa da, bu problem her zaman onun aklının bir köşesinde yer aldı. Bu dönemde matematiksel tutkusunu daha da pekiştiren Wiles, sayı teorisi ve cebirsel geometri gibi alanlarda önemli adımlar attı.
Akademik Kariyer ve Araştırmalar
Andrew Wiles, 1980 yılında doktorasını tamamladıktan sonra, Harvard Üniversitesi‘nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. Harvard’da geçirdiği dönem, onun akademik kariyerinde önemli bir adım oldu. Wiles, burada önemli araştırmalar yaptı ve matematiksel topluluk içinde kendine bir yer edindi. Daha sonra Bonn’daki Sonderforschungsbereich Theoretische Mathematik enstitüsünde çalışmalarını sürdürdü ve burada önemli projelere katıldı.
Wiles’ın kariyerindeki en önemli dönüm noktalarından biri, 1987 yılında Shimura-Taniyama Conjecture’ını derinlemesine incelemeye başlaması oldu. Bu conjecture (varsayım), o dönemde matematik dünyasında büyük bir etki yaratmıştı. Wiles, bu conjecture’ın Fermat’nın Son Teoremi’nin çözümüne yardımcı olabileceğine inanıyordu. Bu varsayımın doğruluğu, Fermat’nın teoreminin çözümüne giden yolu açabilir diye düşünüyordu. 1988 yılında İngiltere’ye döndü ve Oxford Üniversitesi’nde Royal Society profesörü olarak göreve başladı. Aynı zamanda bu kurumun ömür boyu üyesi olarak kabul edildi. Bu dönem, Wiles’ın Fermat’nın Son Teoremi üzerinde en ciddi çalışmalarını yapmaya başladığı dönem olarak bilinir.
Fermat’nın Son Teoremi’nin Çözümü
Andrew Wiles, 1993 yılında Fermat’nın Son Teoremi’nin çözümünü duyurdu. Ancak ilk başta sunduğu çözümde bazı hatalar bulundu. Bu hatalar, çözümün matematik dünyası tarafından hemen kabul edilmesini engelledi. Ancak Wiles, bu hatalardan yılmadı ve çözüm üzerinde iki yıl boyunca eski öğrencisi Richard Taylor ile birlikte çalışmaya devam etti. İkili, bu süre zarfında çözümdeki hataları düzeltti ve nihayet 1995 yılında Fermat’nın Son Teoremi’nin çözümünü başarılı bir şekilde tamamladılar.
Fermat’nın Son Teoremi’nin ifadesi oldukça basittir: “a^n + b^n = c^n şeklindeki denklemin çözümü yoktur, eğer n > 2 ise.” Bu denklem, Fermat tarafından 1637 yılında bir kenara not edilmiş ve çözümüne dair hiçbir açıklama yapmamıştı. Fermat, bu teoremin kanıtını bulduğunu iddia etmiş, ancak bu kanıtı kimseye göstermemişti. Yüzyıllar boyunca, bu teoremi kanıtlama çabaları matematikçilerin ilgi odağı oldu. Wiles ve Taylor, teoremi çözebilmek için daha önce geliştirilmiş matematiksel teorilere dayandılar. Özellikle modüler formlar ve eliptik eğriler üzerine yaptıkları çalışmalar, çözümün temelini oluşturdu.
Fermat’nın Son Teoremi’nin çözümü, yalnızca matematik dünyasında değil, bilim dünyasında da büyük bir etki yarattı. Wiles’ın çözümü, teoremin çözümüne yönelik 350 yıllık bekleyişi sona erdirdi ve matematiksel toplulukta büyük bir coşkuyla karşılandı. Wiles, bu çözümüyle matematik dünyasında adını ölümsüzleştirdi.
Ödüller ve Tanınma
Andrew Wiles’ın Fermat’nın Son Teoremi’ni çözmesi, ona birçok uluslararası ödül ve takdir kazandırdı. 2016 yılında, matematik dünyasının en prestijli ödüllerinden biri olan Abel Ödülü‘nü kazandı. Abel Ödülü, Norveç Akademisi tarafından verilen ve matematikteki olağanüstü başarılara verilen bir ödüldür. Wiles’ın Fermat’nın Son Teoremi’ni çözmesi, bu ödülü kazanmasındaki en büyük etken oldu.
Abel Ödülü’nün yanı sıra, Wiles çok sayıda diğer önemli ödül kazandı. Bunlar arasında Eugene Higgins Profesörlüğü, Schock Ödülü, Fermat Ödülü, Wolf Ödülü ve Fields Madalyası bulunmaktadır. Bu ödüller, Wiles’ın matematik dünyasındaki yerini daha da sağlamlaştırdı. Ayrıca, İngiltere Kraliçesi tarafından İngiltere Kraliyet Onur Nişanı (KBE) ile ödüllendirildi. Bu nişan, Wiles’ın matematiğe olan katkılarının yalnızca bilim dünyasında değil, geniş çapta takdir edildiğini gösterir.
Matematik Dünyasına Katkılar ve Gelişmeler
Andrew Wiles’ın Fermat’nın Son Teoremi üzerindeki çalışmaları, matematik dünyasında pek çok yeni gelişmeye kapı açtı. Bu süreçte, cebirsel geometri ve sayı teorisi gibi matematiksel alanlarda büyük ilerlemeler sağlandı. Özellikle, Wiles’ın çözümünde kullandığı modüler formlar ve eliptik eğriler üzerine yaptığı çalışmalar, modern matematiksel teorilerin gelişimine önemli katkılar sundu.
Wiles’ın bu teorem üzerindeki çalışmaları, aynı zamanda matematiksel teorilerin sınırlarını genişletti. Fermat’nın Son Teoremi’nin çözümü, matematiksel araştırmaların daha ileri seviyelere taşınmasına yardımcı oldu. Özellikle cebirsel geometri ve sayı teorisi alanında yapılan yeni çalışmalar, matematikçilerin yeni problemlere ve çözüm yollarına ulaşmasına olanak tanıdı. Wiles, bu sürecin matematiksel toplulukta büyük bir heyecan ve ilgi yarattığını belirtmiştir.
Wiles, ayrıca matematiksel araştırmalarının yanı sıra akademik çalışmalarıyla da dikkat çekti. Princeton Üniversitesi‘nde uzun yıllar görev yapmış olan Wiles, burada hem akademik hem de araştırma çalışmalarına devam etti. Sayısız doktora öğrencisi yetiştirdi ve matematik dünyasında büyük bir saygınlık kazandı.
Fermat’nın Son Teoremi ve Shimura-Taniyama Conjecture Bağlantısı
Wiles’ın Fermat’nın Son Teoremi’ni çözmedeki başarısı, Shimura-Taniyama Conjecture adlı başka bir matematiksel varsayımı kullanmasına dayanıyordu. Bu conjecture, eliptik eğrilerin modüler formlar ile bağlantılı olduğunu öne sürüyordu. Fermat’nın Son Teoremi’nin çözümü, bu conjecture’ın doğru olduğunu varsayarak gerçekleştirildi. Bu nedenle, Wiles’ın Fermat’nın Son Teoremi’ni çözmesi aynı zamanda Shimura-Taniyama Conjecture’ının doğruluğunun da ispatlanması anlamına geliyordu.
Bu conjecture, matematik dünyasında uzun yıllardır büyük bir ilgi odağı olmuş ve birçok matematikçi tarafından derinlemesine incelenmişti. Wiles, bu conjecture’ı incelemeye başladığında, Fermat’nın Son Teoremi’ne bir adım daha yaklaşmış olduğunu hissetti. Wiles’ın bu conjecture’ı kullanarak Fermat’nın Son Teoremi’ni çözmesi, matematik dünyasında bir devrim niteliğinde oldu.
