Hey’etu Tahrîri’ş-Şâm (HTŞ) nedir ve nasıl kuruldu? Hangi ülkeler HTŞ’yi terör örgütü olarak tanıyor? İdlib’deki etkisi ve uluslararası politikalar üzerindeki rolü nedir? HTŞ’nin geleceği ne yönde şekilleniyor? Bu yazıda HTŞ hakkında merak ettiğiniz tüm sorulara yanıt bulabilirsiniz!
Hey’etu Tahrîri’ş-Şâm (Arapça: هيئة تحرير الشام), Suriye İç Savaşı sırasında ortaya çıkan Sünni İslamcı bir siyasi ve paramiliter örgüttür. Selefî cihatçı bir temele dayanan HTŞ, 28 Ocak 2017‘de şu grupların birleşmesiyle kurulmuştur:
- Cebhe Fetih el-Şam (önceki adıyla el-Nusra Cephesi),
- Ensaruddin Cephesi,
- Ceyşu’s-Sünne,
- Liva El-Hak,
- Nureddin Zengi Hareketi.
Birleşme süreci, Ahrar uş-Şam’ın ikinci emiri olan İslamcı militan komutan Ebu Cabir Şeyh tarafından başlatılmıştır. Ebu Cabir, HTŞ’nin kuruluşunu, Suriye devrimini “kutsanmış devrimin hayatında yeni bir aşama” olarak tanımlamıştır. HTŞ’nin temel hedefleri şunlardır:
- Baas rejimini ve Hizbullah militanlarını Suriye topraklarından çıkarmak,
- İslami bir hükûmet kurarak Suriye devriminin amaçlarına ulaşmak.
Kuruluş sonrası yapılan açıklamalarda, muhalefet gruplarının İslami liderlik altında birleşmesi gerektiği vurgulanmıştır.
HTŞ’nin İdeolojisi ve Yapısı
HTŞ, Selefî cihatçılık temelli bir ideolojiye sahiptir, ancak İslami liderlik anlayışında pragmatik bir yaklaşım benimsemiştir. Örgüt, Şam’ın Fethi Cephesi ve Ahrar uş-Şam liderlerinin etkisi altında olsa da Yüksek Komuta yapısında farklı gruplardan temsilcilere de yer vermektedir.
- Hukuk ve Dinî Yapı:
- HTŞ, hukuk sisteminde ve eğitim müfredatında Şâfiî mezhebi esas alınmakta,
- İslam hukukunda dört klasik Sünni mezhebin önemine vurgu yapmaktadır.
- Dinî otorite olarak bağlı oldukları Suriye Kurtuluş Hükûmeti’nin Yüksek Fetva Konseyi, Eş’arî ve tasavvuf geleneklerinden gelen ulemadan oluşmaktadır.
HTŞ’nin Stratejik Hedefleri ve Faaliyetleri
HTŞ, İdlib vilayetindeki Suriye muhalefetinin alternatif hükûmeti olan Suriye Kurtuluş Hükûmeti’ne bağlılık göstermektedir. Stratejisi şu başlıklar altında özetlenebilir:
- Toprak Kontrolü ve Yönetim:
- İdlib merkezli bir yönetim oluşturarak istikrar sağlamaya çalışmaktadır.
- Örgüt, “Suriyelileştirme” programı kapsamında, kanun ve düzeni sağlama, insani yardım kuruluşlarıyla bağlantı kurma ve hizmet sağlayıcı bir yapı geliştirmeyi hedeflemektedir.
- Sivil Yönetim:
- HTŞ, İdlib’deki kontrolünü artırarak sivil yönetime önem vermiştir.
- Eğitim, sağlık ve kamu hizmetleri gibi alanlarda faaliyet göstermektedir.
- Askerî Operasyonlar:
- HTŞ, El-Kaide yanlılarına karşı başarılı operasyonlar düzenlemiş ve İdlib’deki gücünü pekiştirmiştir.
- Örgüt, Astana görüşmeleri sonrasında Türk birliklerinin devriyesine izin vererek bölgedeki çatışmaları kontrol altına almayı hedeflemiştir.
Terör Örgütü Olarak Tanımlanması ve Uluslararası Yaptırımlar
HTŞ, birçok ülke ve uluslararası örgüt tarafından terör örgütü olarak tanınmaktadır. Örgütün bu statüsü, çeşitli ülkeler ve tarihlerde alınan kararlarla belirlenmiştir:
| Ülke/Örgüt | Tarih |
|---|---|
| ABD | 31 Mayıs 2018 |
| Kanada | 23 Mayıs 2018 |
| Türkiye | 31 Ağustos 2018 |
| Avrupa Birliği | Eylül 2020 |
| Rusya | 4 Haziran 2020 |
| Birleşik Krallık | Mayıs 2017 |
| Avustralya | 9 Nisan 2022 |
ABD, HTŞ’yi Yabancı Terör Örgütleri (FTO) listesine eklerken, örgütle bağlantılı bireylere ve finans kaynaklarına yaptırımlar uygulamıştır. Türkiye, HTŞ’yi terör örgütü olarak tanımasına rağmen, stratejik işbirlikleri devam etmiş, özellikle El-Kaide ve IŞİD kalıntılarına karşı mücadelede müttefik olarak görülmüştür.
Uluslararası İlişkiler ve Tartışmalar
HTŞ’nin uluslararası alanda “terör örgütü” statüsünden çıkarılabileceği yönündeki tartışmalar son yıllarda artmıştır. Özellikle şu gelişmeler dikkat çekicidir:
- BBC News Raporu (2024): Esad rejiminin düşmesi sonrasında İngiltere’nin HTŞ’yi terörist gruplar listesinden çıkarabileceği bildirilmiştir.
- Birleşmiş Milletler Görüşleri:
- BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Otto Pedersen, HTŞ’nin terör örgütü tanımının kaldırılmasının tartışılabileceğini belirtmiştir.
HTŞ ve Türk-Suriye İlişkileri
HTŞ’nin Türkiye ile olan ilişkisi, hem stratejik hem de siyasi olarak karmaşık bir yapıya sahiptir:
- Türkiye, HTŞ’yi İdlib’deki ateşkeslerin sürdürülmesinde bir araç olarak kullanmıştır.
- HTŞ, Mart 2020’de Türkiye’nin aracılık ettiği ateşkes anlaşmasına taraf olmuş ve İdlib’deki bağımsız cihatçı grupları etkisiz hale getirmiştir.
HTŞ’nin Geleceği: Alternatif Hükûmet ve Yerel Desteği
HTŞ’nin İdlib’deki hâkimiyeti, yerel destek ve pragmatik yaklaşımlarına dayanmaktadır. Örgütün gelecekteki stratejisi, şu unsurlara dayanabilir:
- Yerel halkın desteğini artırmak,
- Alternatif bir hükûmet olarak uluslararası tanınırlık kazanmak,
- Suriye’nin yeniden inşa sürecinde etkin bir rol oynamak.
